مُناجاتُ الزّاهِدین یا مناجات پارسایان، از مناجاتهای پانزدهگانه نقل شده از امام سجاد (ع) است. در مناجات زاهدین، دنیا محل مکر، خدعه، نیرنگ و فریب معرفی شده است. درخواست مقام زهد و وارستگی و درک لذت انس با خدا و لقا و شهود جمال کبریایی خدا، از دیگر مضامین این مناجات است.
مُناجاتُ الْمُعْتَصِمین یا مناجات چنگزنندگان به ریسمان الهی، از مناجاتهای پانزدهگانه نقل شده از امام سجاد (ع) است. امام در این مناجات درباره عظمت و اهمیت تمسک و اعتصام به خداوند و دین و هدایتهای الهی سخن گفته است.
استاد عارفان قرن معاصر،ملاّ حسینقلی همدانی توصیه نموده: مناجات خمسة عشر چنانچه حالِ تو با هر کدام از آنها مناسب باشد را بخوانید. مناجات مساکین و تائبین و مفتقرین و مریدین و متوسلین و معتصمین را بسیار بخوان و دعای صحیفه کامله هر کدام در مقام مناسب بسیار خوب است.
مُناجاتُ الذّاکِرین یا مناجات یادکنندگان خدا، از مناجاتهای پانزده گانه نقل شده از امام سجاد (ع) است.
مناجات ذاکرین مناجات و گفتگوی بنده با خداوند متعال و یاد کردن خداوند و بیان اثار و برکات یاد و ذکر خداوند و بیان اوصاف و کمالات الهی است و طبیعی است که در این مناجات خداوند مورد و متلق ذکر باشد. در این مناجات بر این مطلب تاکید شده که ما نمیتوانیم حق ذکر و یاد خداوند را به جای آوریم.
مُناجاتُ الْعارِفین یا مناجات خداشناسان، از مناجاتهای پانزده گانه است که از امام سجاد (ع) نقل شده و معرفت و شناخت خدا، محور این مناجات را تشکیل میدهد و حضرت در این مناجات به ما می فهماند که معرفتِ کنه ذات و صفات الهی محال است و بشر هرچه بکوشد، نمیتواند به آن مرتبه از معرفت دست یابد. در مناجات عارفین بیشتر روی دو مفهوم تکیه شده است: معرفت الهی و محبت الهی. وقتی انسان محبت داشته باشد استعداد این را پیدا میکند که مراتب عالی معرفت را پیدا کند، ولی بعضی از مراتب معرفت هم هست که شرط آن محبت است.
مُناجاتُ الْمُفْتَقرین یا مناجات نیازمندان، از مناجاتهای پانزده گانه است که از امام سجاد (ع) نقل شده است و انسان را به فقر و نیازمندی خود به خداوند آگاه میکند و این باور و معرفت را در او پدید میآورد که انسان در آنچه دارند و در آنچه که ندارد، سر تا پا نیازمند و محتاج خداست.
کمال مطلوب انسان از طریق عبودیت و بندگی اش حاصل می شود. حقیقت بندگی، در بنده و عبد بودن و فقر ذاتی اوست؛ اینکه خدای متعال مالک همه چیز است. فلسفه تشریع برخی عبادات همچون نماز، حج، روزه و… مهر تأییدی بر فقر ذاتی انسان و مالکیت مطلق خدای سبحان است. علاوه براین، عزت و احترام و همه ثروت و دارایی هم از آنِ خداست. طغیان و سرکشی انسان در دنیا، نتیجه دوری انسان از خدا و احساس بی نیازی از اوست. مناجات مفتقرین امام سجاد علیه السلام، گواهی بر فقر و نیاز ذاتی انسان به خداست و یادآور این باور است.
مُناجاتُ الْمُتَوَسّلین یا مناجات توسل کنندگان، از مناجاتهای پانزده گانه است که از امام سجاد (ع) نقل شده و وسائل توسل و تقرب به خداوند، لطف و کرم خداوند و اینکه انسان تنها در مأمن آرامش الهی میآساید، از موضوعات این مناجات است.
امام علیهالسلام در این مناجات به خدای تعالی توسل جسته و از او درخواست کرده تا عواطف رحمت خویش و شفاعت پیامبرش را نصیب او گرداند و این دو را وسیله وصول به رضوان و مغفرت خویش قرار دهد و زندگی عطر آگین و ارزنده او را ختم بخیر گرداند و او را در آخرت، در سرای کرامت خود منزل دهد و از برگزیدگان بندگان منتخب و نیکوکار خود قرار دهد.
مُناجاتُ الْمُحِبّین یا مناجات دوستداران، از مناجاتهای پانزدهگانه نقل شده از امام سجاد(ع) که حاوی مفاهیمی از جمله محبت خداوند، لوازم و آثار محبت به خداوند، و بندگی و لطف و عنایت خداست.
مُناجاتُ المُریدین، از مناجاتهای پانزده گانه نقل شده از امام سجاد(ع). وصول به خداوند و تقرب به او، وجود راههای گوناگونی برای وصول به مقصد آخرت و قرب الهی و ویژگیهای همسفران شایسته از موضوعاتش است.
مناجات المطیعین هفتمین مناجات از دعاهای «خمسه عشر» به درخواست توفیق بندگی و انجام تکالیف الهی و زائل کردن شک و ریب میپردازد.حضرت به ما یاد می دهد که همت بلند داشته باشیم و عالی ترین مقامات که همان همنشینی با پیامبران الهی است، را از خداوند مسئلت کنیم.
مُناجاتُ الشّاکِرین یا مناجات شکرگزاران، از مناجاتهای پانزدهگانه است که از امام سجاد (ع) نقل شده و عوامل غفلت از شکرگزاری نعمتهای خدا، عجز از شکرگزاری و نیز کوتاهی بندگان در قدردانی و شکر آنها از موضوعات این مناجات است که امام سجاد (ع)، نعمتهای مادی و معنوی را نام میبرد.
با سلام عید مبارک